UX چیست؟ این یکی از پرتکرارترین سؤالات برای افرادی است که می‌خواهند وارد حوزه‌ی کاری طراحی رابط کاربری و تجربه‌ی کاربری شوند. این فیلد به‌خصوص در سال‌های اخیر به‌شدت مورد توجه کسب و کارها قرار گرفته است و همین موضوع هم سبب شده است تا بازار کار مناسبی برای آن وجود داشته باشد. در این مقاله از وب سایت اسمارتیز می‌خواهیم در مورد همین موضوع با شما صحبت کرده و به نکاتی که برای طراحی UX باید به آنها توجه کنید، اشاره کرده‌ایم؛ پس تا پایان با ما همراه باشید.
UX چیست و چه فرقی با UI دارد؟
UX مخفف عبارت User Experience و به معنای «تجربه‌ی کاربری» است. بنابراین اگر بخواهیم در یک جمله‌ی ساده و مختصر توضیح دهیم که UX چیست، باید بگوییم که تجربه‌ای که کاربر، حینِ کار با وب سایت یا اپلیکیشن به‌دست می‌آورد، همان تجربه‌ی کاربری یا UX است.
اگر کمی در دنیای طراحی گرافیکی وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها مطالعه کرده باشید، حتماً با اصطلاح UI هم مواجه شده‌اید. حالا باید ببینیم که تفاوت UI و UX چیست. در پاسخ به این سؤال باید بگوییم که UI به معنای رابط کاربری وب سایت یا اپلیکیشن است. به‌عبارت دیگر هر چیزی که کاربر حینِ استفاده از نرم‌افزار آن را می‌بیند و با آن کار می‌کند، از رنگ‌ها و دکمه‌ها و فونت‌ها گرفته تا فواصلِ بین المان‌های مختلف، همه و همه در حوزه‌ی تخصصی رابط کاربری جای دارند.
توضیحات این قسمت به این دلیل کاملاً مهم بودند، چون هنوز خیلی از افراد نمی‌دانند که تفاوت بین UI و UX چیست و حتی در بعضی موارد، آنها را به‌جای هم به‌کار می‌برند؛ در صورتی‌که این دو، اگر چه نزدیکی خیلی زیاده با هم دارند، اما در واقع دو رشته‌ی کاملاً مجزا هستند.
تجربه‌ی کاربری، این‌بار کمی عمیق‌تر!
تا اینجا به‌طور کلی می‌دانیم که UX چیست. اما حالا باید اطلاعاتمان را در این موضوع کمی دقیق‌تر کنیم. به‌عنوان اولین نکته، در نظر داشته باشید که تمام فرآیندی که در طراحی UX دنبال می‌شود، با هدف یکپارچه‌سازی کل نرم‌افزار از همه نظر است. در واقع ما در این پروسه به‌دنبال این هستیم که کاربر به‌سادگی کار موردنظرش را با نرم‌افزار انجام دهد، هر چیزی را که به‌دنبال آن است، به سریع‌ترین روش پیدا کند و در نهایت، از کار با نرم‌افزار یا وب سایت یا اپلیکیشن، احساس رضایت کامل داشته باشد.
حتی در یک مفهومِ خیلی کلان‌تر، بحثِ مفهوم تجربه‌ی کاربر فقط مختص یک محصول خاص نمی‌شود. کمپانی‌هایی که در این زمینه فعالیت زیادی کرده‌اند، حالا دیگر در انواع زیر مجموعه‌های شرکت خودشان هم به‌دنبال راهکارهایی هستند تا تجربه‌ی کاربر و رضایت‌مندی او را به بالاترین حد ممکن برسانند.
اگر بخواهیم یک نمونه از این شرکت‌ها را معرفی کنیم و بگوییم که سرآمد شرکت‌ها یا محصولات آنها در اهمیت دادن به UX چیست، حتماً باید نامِ اَبَر کمپانی اپل را ببریم. این کمپانی نه تنها جزئیات تمامی محصولاتی که ارائه می‌دهد، طراحی UX را مدنظر قرار می‌دهد، بلکه حتی در طراحی جعبه‌های محصولات هم تمام توان خود را به‌کار می‌گیرد تا حس خوشایندِ استفاده از محصولات این شرکت به تمام عصب‌های خریدار منتقل شود!
به‌عنوان مثال حتماً به جعبه‌های محصولات کمپانی اپل توجه کرده‌اید. روی این جعبه‌ها عکس محصول با مینیمال‌ترین حالت ممکن چاپ شده است. همچنین سایز تصاویر دقیقاً برابر با سایزِ خود محصول است. به همین دلیل شما می‌توانید قبل از خرید و حتی قبل از اینکه جعبه‌ی محصول را باز کنید، سایز آن را بدانید. اگر می‌خواهید بدانید که اهمیت توجه به جزئیات در UX چیست، این یکی از بهترین نمونه‌ها برای آن است.
نکته‌ی دیگر در خصوص همین جعبه‌ها، باز شدن با تأخیر دربِ آنها است. اگر یکی از این محصولات را خریداری کرده باشید، متوجه شده‌اید که دربِ جعبه به آهستگی و با کمی تأخیر باز می‌شود. این موضوع کمک می‌کند تا نوعی از انتظار را تجربه کنید که چون می‌دانید در پسِ آن، دیدن محصول خریداری شده است، لذت عمیقی را در روح شما ایجاد می‌کند.
می‌بینید؟ اپل در تمامی جزئیات کمپانی خود، مسئله‌ی تجربه‌ی کاربر را در نظر گرفته است و با ارائه‌ی هر محصول جدید، تلاش می‌کند تا این تجربه را ارتقا دهد. باید قبول کنیم که با ورود کمپانی‌هایی با رویکردِ اپل، سطح توقعات خریداران افزایش یافته و دیگر نمی‌توان با یک محصولِ خیلی ساده، دل مخاطبین را برد و این دقیقاً همان پاسخِ صحیحی است که در پاسخ به سؤال اهمیت UX چیست، باید بگوییم.
وب‌سایت شما شایسته طراحی حرفه‌ای است!
طراحی UI وب‌سایت خود را به اسمارتیز بسپارید تا تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد برای کاربران شما خلق کنیم. همین حالا شروع کنید!
دلیل اهمیت UX چیست؟
ما اینجا قرار است به یک سری سؤالات ریشه‌ای پاسخ دهیم و در انتها شما را به جایگاهی برسانیم که هم تجربه‌ی کاربری را بشناسید و هم بدانید که دلیل اهمیت UX چیست و حالا چطور باید این موضوع را در محصولات خود به‌کار بگیرید.
تمامِ چیزی که باید به آن توجه کنید، دنیای به‌شدت رقابتی امروز است. بیایید به مثال کمپانی اپل برگردیم. اگر کمپانی اپل، هیچ رقیبی در بازار خود نداشت و فقط خودش و خودش بود که تلفن همراه هوشمند تولید می‌کرد، احتمالاً دلیلی هم نداشت که خیلی روی طراحی UX محصولات و جعبه های خود کار کند؛ تقریباً مثل خودروهای داخلی این روزها که انحصارگرایی و نبود رقیب قدرتمند باعث شده است تا نه به کیفیت و نه به تجربه‌ی کاربری توجه کنند.
اما چون هیچ جایِ دنیا شرایطی مثلِ شرایط خودروسازان داخلی را ندارند، در صورتی‌که کمپانی‌ها نتوانند نیاز کاربران و مشتریان خود را تأمین کنند، خیلی زود بازار را به رقبای خود می‌بازند. نمونه‌ی روشن آن را هم می‌توانید در کمپانی نوکیا ببینید؛ شرکتی که سال‌ها بازار تلفن‌های همراه را در در دست داشت، اما در نهایت به همین دلیل، بازار را به حریفان خود باخت!
حالا دیگر می‌دانید که دلیل اهمیت UX چیست. موضوع ساده است! اگر نتوانید تجربه‌ی مناسبی به مشتریان و کاربران خودتان بدهید، به‌سادگی و به‌سرعت بازاری را که با زحمت بسیار به‌دست آورده‌اید، به رقبایتان می‌بازید. این دلیلِ خیلی ساده و روشن برای اهمیت طراحی UX است.
حالا می‌توانیم به‌عنوان فردی که طراحی UX را انجام می‌دهد، به این نتیجه برسیم که مهم‌ترین سؤالی که باید به آن پاسخ دهیم، در طراحی UX چیست؟ در واقع ما باید به این سؤال پاسخ دهیم که چطور می‌توانیم محصولی تولید کنیم که کاربر حینِ استفاده از آن احساس لذت کند؟ حالا این محصول می‌خواهد یک ماگ سفری باشد یا یک وب سایت یا اپلیکیشن که قرار است در دنیای دیجیتال، به‌عنوان فروشگاه مجازی ما عمل کند.
مهم‌ترین قوانین UX چیست؟
حالا که می‌دانیم UX چیست و چطور می‌تواند باعث شود تا مخاطبین و مشتریان، تجربه‌ی بهتری از کار با محصول ما داشته باشند، باید ببینیم چطور می‌توان محصول را طوری طراحی کنیم که بهترین تجربه‌ی کاربر را داشته باشد. در ادامه به مهم‌ترین قوانینی که باعث رسیدن به این هدف می‌شود، اشاره می‌کنیم:
۱- توجه به جلوه‌های بصری
این اثر به این نکته اشاره می‌کند که توجه به زیبایی‌های بصری محصول تولید شده، می‌تواند کاربران را به سمتی سوق دهد که از آن محصول استفاده‌ی بیشتری کنند. این موضوع ابداً به این معنی نیست که حتی اگر طراحی UX محصول هم مناسب نباشد، طراحی UI می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای آن عمل کرده و جایِ آن را پر کند.
در واقع وقتی می‌خواهیم بدانیم که اهمیت اثر زیبایی‌شناختی در UX چیست، باید به این موضوع اشاره کنیم که طراحی UX و UI، دست به دست هم می‌دهند تا تجربه‌ی کاربر از کار با محصول بیشتر شود. بنابراین می‌توان آن را به این صورت هم تفسیر کرد که حتی اگر طراحی تجربه‌ی کاربری هم کاملاً استاندارد انجام شده باشد، اما طراحی رابط کاربری مناسب نباشد، باز هم محصول به جایگاهی که در نظر دارید، نخواهد رسید.
۲- قانون فیتنس
قانون فیتنس در طراحی UX چیست؟ این قانون به این مسئله می‌پردازد که کاربران چقدر سریع می‌توانند با وب سایت یا اپلیکیشن شما ارتباط برقرار کرده و یک کار خاص، مثلاً کلیک کردن روی یک دکمه، را انجام دهند.
این موضوع یکی از قوانین پایه‌ای در طراحی UX است و به نامِ Paul Fitts که روان‌شناس و پایه‌گذار این قانون بود، نام‌گذاری شده است. این قانون رابطه‌ی بین اندازه‌ی المان خاص و مدت زمانی‌که طول می‌کشد تا کاربر به آن دست پیدا کند را توضیح می‌دهد.
این معیار با استفاده از معادله‌ای توضیح داده می‌شود که به معادله‌ی «شاخص دشواری» یا ID (Index of Difficulty) مشهور است. در نهایت این معادله می‌خواهد به این نتیجه برسد که میزان دشواری رسیدن کاربر به هدفی که برای آن در نظر گرفته‌ایم چقدر است و از پاسخِ این سؤال، به این مسئله می‌رسیم که بهترین سایز و فاصله برای طراحی CTA در UX چیست. به‌زبان ساده می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که دسترسی مخاطب به المان‌های بزرگ‌تر و نزدیک‌تر، ساده‌تر است.
۳- قانون گرادیان هدف
می‌دانید که اثر قانون گرادیان (شیب) هدف در طراحی UX چیست؟ این قانون بیان می‌کند که هر چه کاربر به انجامِ نهایی کار نزدیک‌تر می‌شود، انگیزه‌ی بیشتری هم برای تکمیلِ آن دارد. این موضوعی است که خود ما هم در زندگی‌مان آن را تجربه کرده‌ایم و وقتی شاهد پیشرفتمان در کاری بوده‌ایم، با شوق بیشتری آن را ادامه داده‌ایم.
همین موضوع را هم می‌توان در طراحی UX به‌کار برد. مثلاً فرض کنید که قصد دارید یک فرم نظرسنجی را به کاربران ارائه کنید. اگر این فرم تعداد سؤالات زیادی داشته باشد، حتماً باید شرایطی را به‌کارگیری کنید که کاربر بداند چقدر از مسیر را طی کرده و چقدر تا انتهای آن باقی مانده است. ابزارهای بسیار متداولی وجود دارند که وضعیت پیشرفت فرآیند را به کاربر نشان می‌دهند. حتماً از این ابزارها در طراحی UX استفاده کنید تا کاربران تجربه‌ی بهتری را از کار با وب سایت شما به‌دست آورند.
۴- قانون هیک
یکی از سرراست‌ترین قوانین برای به‌دست آوردن تجربه‌ی کاربری بهتر، قانون هیک (Hick’s Law) است. اگر خواهیم خیلی ساده توضیح دهیم که اثر قانون هیک در UX چیست، باید به این موضوع اشاره کنیم که بر اساسِ این قانون، هر چه گزینه‌های بیشتری به کاربر ارائه شود و همچنین هر چه این گزینه‌ها سخت‌تر باشد، کار برای انتخاب توسط کاربر مشکل‌تر می‌شود.
این موضوع دقیقاً مثلِ غذا خوردن در رستوران است. وقتی در منوی رستوران، فقط ۵ غذا برای انتخاب وجود دارد، شرایط برای انتخاب غذا خیلی ساده‌تر از زمانی است که ۳۰ غذا در منو وجود دارد و شما به‌نوعی در بینِ انتخاب‌های مختلف، گُم می‌شوید.
۵- قانون جاکوب
یکی دیگر از قوانینی که استفاده‌ی مناسب از آن می‌تواند به بهبود تجربه‌ی کاربر منجر شود، قانون جاکوب (Jakob’s Law) است. بر اساسِ این قانون، کاربران وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها انتظار دارند تا همان روندی را در وب سایت شما انجام دهند که در وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌های قبلی، انجام داده‌اند. به‌عبارت دیگر کاربر اصلاً دوست ندارد تا با رویه‌های مختلفی که خودتان خلق کرده‌اید، سردرگم شود.
این موضوع برای خودِ شما هم وجود دارد. شما هم هنگامی که قصد دارید از یک وب سایت یا اپلیکیشن استفاده کنید، قطعاً پیش زمینه‌ای در مورد استفاده از آن دارید. این پیش زمینه از تجربه‌ی به‌دست از آمده از کار با اپلیکیشن‌ها و وب سایت‌های مشابه به‌دست آمده است. مثلاً اگر در انتهای این مقاله، یک آیکون شست را ببینید، حتماً می‌دانید که با کلیک کردن رویِ آن، اعلام می‌کنید که از مطالب این مقاله خوشتان آمده است!
برای اینکه ببینیم اثر بسیار بااهمیت قانون جاکوب در طراحی UX چیست، کافی است تصور کنیم که یک طراح تصمیم بگیرد همین رویه را به هم بزند. مثلاً شما با کلیک کردن روی همان نماد یا آیکون شست، به‌جای اینکه اعلام کنید که از مقاله خوشتان آمده، به بالای صفحه بروید! این یعنی سرنگونیِ حقیقی طراحی تجربه‌ی کاربری برای یک محصول دیجیتال!
۶- قانون میلر
بر اساسِ قانون میلر، یک فرد معمولی فقط می‌تواند ۷ مورد را در حافظه‌ی خود نگاه دارد. حالا این ۷ مورد در برخی موارد می‌تواند به اضافه یا منهای ۲ هم بشود. بنابراین عدد ۷ را به‌عنوان عدد طلایی در طراحی تجربه کاربری به‌خاطر بسپرید.
به نظر شما، نحوه‌ی استفاده از این قانون در طراحی UX چیست؟ یعنی چطور می‌توان از این قانون در طراحی‌هایمان استفاده کنیم و تجربه‌ی بهتری را برای کاربران رقم بزنیم؟ پاسخ این سؤال ساده است: سعی کنید در طراحی‌های خود، بیشتر از ۷ مورد را در یک زمان به کاربر نشان ندهید.
به‌عنوان نمونه در صفحه‌ی مقالات وب سایت، بیشتر از ۷ عنوان مقاله را به کاربر نشان ندهید. این کار را می‌توانید با استفاده از ستون‌ها و سطرها انجام دهید. یا مثلاً در صفحه‌ی محصولات، علاوه بر اینکه با استفاده از فیلترها سعی می‌کنید تا بازه‌ی انتخاب کاربر را کاهش دهید، اما در یک صفحه بیشتر از ۷ مورد برای انتخاب نباید به کاربر نشان داده شود. حالا برای محصولات بیشتر، کاربر می‌تواند به پایین اسکرول کند تا بتواند ۷ مورد بعدی را مشاهده کند.
۷- قانون پارکینسون
قانون پارکینسون هم در طراحی UX، کاربرد فراوان و جالبی دارد. این قانون به این نکته اشاره دارد که اگر زمان مشخصی را برای انجام یک کار اختصاص دهید، از همه‌ی آن زمان برای انجام همان کار استفاده می‌کنید؛ حتی اگر واقعاً بتوانید در مدت زمان کوتاه‌تری هم آن کار را انجام دهید.
به‌عنوان مثال اگر برای یک تسکِ ۵ دقیقه‌ای، یک ساعت زمان اختصاص داده باشید، آن کار را در همان مدت زمان یک ساعت انجام می‌دهید. حالا به نظر شما، نحوه‌ی استفاده از این قانون در طراحی UX چیست؟
نکته‌ی جذاب قانون پارکینسون این است که اگر مدت زمان لازم برای انجام کاری را نسبت به آنچه کاربر در ذهن دارد کمتر کنید، تجربه‌ی کاربر بهبود پیدا می‌کند. مثلاً اگر کاربر در ذهن خود فکر کند که برای ثبت‌نام در وب سایت شما، قاعدتاً یک دقیقه زمان موردنیاز است، اگر بتوانید از روشی استفاده کنید که این کار را در مدت زمان کمتری انجام دهد، تجربه‌ی کاربر از کار با وب سایت شما بهبود پیدا می‌کند.
سیستم احراز هویت فقط با استفاده از شماره تلفن همراه که حالا دیگر به یکی از روش‌های بسیار متداول برای ثبت‌نام در وب سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها تبدیل شده است، دقیقاً از همین قانونِ پارکینسون استفاده می‌کند.
وب‌سایت شما، نیاز به طراحی حرفه‌ای دارد؟
با طراحی UI اختصاصی، کاربران خود را شگفت‌زده کنید و فروش‌تان را افزایش دهید!
کلام آخر
UX چیست؟ این سؤال اگر چه شاید در نظر اول خیلی ساده به نظر برسد، اما پیدا کردن پاسخ صحیح و کامل برای آن، اصلاً به سادگی خود سؤال نیست. اگر بخواهیم در یک تعریف یک خطی توضیح دهیم، UX یا همان تجربه‌ی کاربری، به تمام ذهنیت و احساسات کاربر از کار با وب سایت یا اپلیکیشن شما گفته می‌شود. طبیعی است که همه‌ی افراد دوست دارند وب سایتی داشته باشند که کاربر از کار کردن با آن لذت ببرد؛ اما اینکه چطور می‌توان به این جایگاه رسید، موضوعی است که در این مقاله از وب سایت اسمارتیز آن را به‌صورت کامل بررسی کرده‌ایم.
سؤالاتی که ممکن است در ذهنتان باشد
UX چیست؟
تجربه‌ی کاربر (UX) به احساس کاربر از کار با وب سایت یا اپلیکیشن گفته می‌شود. البته موضوعِ تجربه‌ی کاربر فقط محدود به محصولات وب نمی‌شود؛ به‌طور کلی افراد از کار کردن با تمامی محصولات یا لذت می‌برند یا خیر. حالا این محصول می‌تواند یک اپلیکیشن یا حتی یک چاقوی آشپزخانه باشد!
در طراحی اپلیکیشن، اهمیت UX چیست؟
به‌طور کلی اگر شما بتوانید اپلیکیشنی طراحی کنید که کاربر از کار کردن با آن لذت ببرد، می‌توانید اطمینان داشته باشید که همیشه از همان اپلیکیشن استفاده می‌کند. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک مزیت رقابتی بسیار مؤثر برای اپلیکیشن شما محسوب شود.
در طراحی وب سایت، اهمیت UX چیست؟
اگر شما بتوانید کاربران وب سایت را با استفاده از تجربه‌ی کاربری مناسب، در وب سایتتان نگاه دارید، هم می‌توانید او را به یک مشتری و در ادامه به یک مشتری وفادار تبدیل کنید و هم از نظر گوگل، این موضوع نشان دهنده‌ی این است که وب سایت شما استانداردهای لازم را دارد. بنابراین همین موضوع می‌تواند موجب بهبود نتایج سئو وب سایت شما شود.
مهم‌ترین قوانین طراحی UX چیست؟
قوانین بسیار متعددی در طراحی UX کاربرد دارند که از جمله‌ی مهم‌ترین آنها می‌توان به قانون فیتنس، گرادیان یا شیب هدف، هیک، جاکوب، میلر و همچنین قانون پارکینسون اشاره کرد.